Wszystko co powinieneś wiedzieć o odwołaniu darowizny - Blog adwokata z Wrocławia

Odwołanie darowizny

Odwołanie darowizny – najważniejsze informacje

Przekazywanie różnego rodzaju darowizn jest wręcz powszechnie spotykanym zjawiskiem. W końcu w jego ramach mieszczą się zarówno drobne podarunki, jak i przekazanie składników majątkowych o bardzo dużej wartości (np. darowizny nieruchomości).

Jednak przeważnie największe emocje darowizny wzbudzają wówczas, gdy dotyczą sporych sum pieniędzy bądź składników majątkowych o dużej wartości, np. domów, mieszkań bądź samochodów. Tego rodzaju darowizny najczęściej zdarzają się w rodzinie – przykładowo pomiędzy rodzicami a ich dziećmi – bądź wśród osób, których łączą ze sobą szczególnie bliskie więzi.

Tego typu darowizny są z reguły sposobem na obejście przepisów prawa spadkowego (np. dotyczących zachowku) lub prawa podatkowego.

Jednak niekiedy darczyńca żałuje swojego kroku i chce odwrócić jego skutki. Podstawą takiego stanu rzeczy może być chociażby nieodpowiednie zachowanie, którego obdarowany dopuścił się względem darczyńcy, czy też pogorszenie się jego sytuacji majątkowej.

Im więcej warty jest przedmiot darowizny, tym głębiej należy przemyśleć jej dokonanie. Co prawda – zgodnie z prawem – w określonych wypadkach można odwołać darowiznę, jednak zawsze wiąże się to z koniecznością dopełnienia określonych formalności. Oczywiście różnego rodzaju wymagania należy spełnić także sporządzając umowę darowizny.

Przeczytaj więcej: Wszystko co powinieneś wiedzieć o odwołaniu darowizny.

Kiedy darczyńca może odwołać darowiznę?

Co prawda każdą darowiznę można odwołać, ale żeby tego dokonać trzeba spełnić szereg warunków. Kiedy więc możesz odwołać darowiznę?

Są trzy sytuację, w których darowiznę można odwołać:

1) w przypadku darowizny niewykonanej – w każdym czasie i bez dodatkowych warunków

2) w przypadku darowizny wykonanej – gdy obdarowany dopuścił się wobec darczyńcy rażącej niewdzięczności w ciągu roku od momentu, w którym ten dowiedział się o niewdzięczności

3) w przypadku darowizny wykonanej – jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek.

Najbardziej popularny i najczęściej pojawiający się w praktyce jest przypadek odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego. Jeżeli Ty też szukasz informacji na ten temat kliknij w ten link – Odwołanie darowizny z powodu niewdzięczności.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o odwołaniu darowizny czytaj dalej.

Darowizna wykonana, a darowizna niedokonana.

Na wstępie warto wyjaśnić kilka podstawowych faktów dotyczących darowizny. Po pierwsze musisz wiedzieć, że darowizna jest umową. Tak samo jak sprzedaż, zlecenie, umowa o dzieło.

Jest to o tyle nietypowa umowa, że tylko jedna strona wykonuje swoje świadczenie (darczyńca przekazuje ze swojego majątku obdarowanemu jakąś rzecz lub prawo zupełnie za darmo, nie żądając niczego w zamian).

Jeśli zaczniesz myśleć o darowiźnie jako o umowie, to na pewno od razu nasunął Ci się trzy wnioski:

1) Obie strony takiej umowy muszą wyrazić zgodę na jej zawarcie. Darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia, zaś obdarowany musi się zgodzić na to, żeby przyjąć to, co otrzymuje w darowiźnie).

2) Obie strony umowy mają swoje prawa i obowiązki. Pewnie nie wiedziałeś o tym, że jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, to obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

3) moment, w którym zawierasz umowę nie koniecznie musi być tym samym momentem, w którym ta umowa jest wykonana. Wyjaśnię Ci to na przykładzie:

Najpierw zawierasz umowę np. o pomalowanie domu – czyli umowę o dzieło, w której zobowiązujesz się do zapłaty malarzowi za to, że ten pomaluje Twój dom (malarz zobowiązuje się do wykonania dzieła w postaci wymalowania domu). Potem malarz maluje Twój dom, następnie kontrolujesz czy wszystko jest dobrze pomalowane, a jeśli tak, to płacisz wynagrodzenie. Dopiero z tym ostatnim momentem umowa jest wykonana.

Tak samo może być w przypadku darowizny. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się właśnie do nieodpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, a ten zgadza się na jego przyjęcie. Dopóki przedmiot darowizny nie zostanie wydany (przekazany) obdarowanemu, dopóty darowizna jest niewykonana.

To ważne, bo sposób odwołania darowizny zależy od tego, czy została ona wykonana, czy nie.

Jak przygotować umowę darowizny?

Umowa darowizny – a mówiąc dokładniej oświadczenie darczyńcy– powinno zostać sporządzone w formie aktu notarialnego. To z kolei oznacza, że aby sporządzić taką umowę darczyńca (teoretycznie) musi udać się do notariusza.

Natomiast umowa darowizny jest skuteczna, nawet wtedy kiedy darczyńca nie złożył takiego oświadczenia, ale po prostu wydał (przekazał) rzecz lub pieniądze obdarowanemu. W tym przypadku umowę uważa się za zawartą po dokonaniu darowizny. W takim wypadku nie ma konieczności złożenia oświadczenia woli w formie aktu notarialnego.

Nie dotyczy to jednak sytuacji, kiedy w ramach darowizny doszło do przekazania własności nieruchomości (np. dom, mieszkanie, działka gruntu). W takim przypadku nie da rady uniknąć zachowania formy aktu notarialnego

Inaczej mówiąc, wówczas, gdy darczyńca przekazał obdarowanemu to, co miało być przedmiotem umowy, nie trzeba spisywać umowy.

Czy każdą darowiznę wolno odwołać?

Darczyńca może odwołać darowiznę, jednak nie oznacza to, że może dokonać odwołania darowizny tylko i wyłącznie na podstawie swojej woli. Odwołanie darowizny jest możliwe tylko wówczas, gdy zostaną spełnione przewidziane przez prawo warunki.

Tu z kolei kluczowe znaczenie mają takie okoliczności, jak wykonanie lub niewykonanie darowizny, zachowanie obdarowanego oraz stan majątku darczyńcy. Każde z tych uwarunkowań należy wziąć pod uwagę badając, czy uprawniony do odwołania darowizny – a więc darczyńca – faktycznie może skorzystać z tego prawa.

W jakich więc okolicznościach odwołanie darowizny jest dopuszczalne? Od odpowiedzi na to pytanie zależy, czy darczyńca może liczyć na zwrot tego, co darował drugiej stronie umowy darowizny.

Zasady dotyczące odwołania darowizny niewykonanej

Kiedy darowizna nie została jeszcze wykonana – a więc zanim jeszcze przyrzeczone świadczenie zostało spełnione (jej przedmiot nie został przekazany przez darczyńcę obdarowanemu )- nie bada się niewdzięczności obdarowanego, gdyż nie ma ona żadnego znaczenia.

Odwołanie darowizny jeszcze niewykonanej – już po zawarciu umowy – jest możliwe wówczas, gdy stan jego majątku ulegnie pogorszeniu. Aby odwołać darowiznę pogorszenie stanu majątku darczyńcy musi być takich rozmiarów, że wykonanie darowizny wykluczałoby możliwość własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb  albo wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Oczywiście także w takich okoliczności ustalenie czy odwołanie darowizny jest dopuszczalne, należy określić w jaki dokładnie sposób zmienił się stan majątkowy darczyńcy. A przede wszystkim, czy pogorszenie sytuacji majątkowej darczyńcy rzeczywiście uniemożliwia mu własne utrzymanie bądź wywiązanie się z ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Kiedy odwołanie darowizny wykonanej jest dopuszczalne?

Do odwołania darowizny wykonanej – a więc takiej, której przedmiot został przekazany przez darczyńcę obdarowanemu – może nastąpić w przypadku rażącej niewdzięczności obdarowanego.

Odpowiedź na pytanie, czy dane zachowanie jest przejawem niewdzięczności obdarowanego możliwa jest tylko po przeanalizowaniu okoliczności konkretnego przypadku.

Jednak taka niewdzięczność musi polegać na szczególnie nagannym zachowaniu wobec darczyńcy. zmierzającym do jego skrzywdzenia lub spowodowania jakiejś szkody w jego majątku. Za najbardziej typowy przypadek rażącej niewdzięczności – po wystąpieniu którego można odwołać darowiznę – jest popełnienie przez obdarowanego przestępstwa przeciwko darczyńcy lub jego bliskim, a także wyrządzenie mu szkody majątkowej.

Jeżeli jednak darczyńca obdarowanemu przebaczył, nie ma możliwości odwołania darowizny.

W jaki sposób odwołać darowiznę?

Zarówno wówczas, gdy odwołanie darowizny ma nastąpić z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, jak i pogorszenia się sytuacji majątkowej darczyńcy, do jej dokonania konieczne jest zachowanie odpowiednich formalności.

Do odwołania darowizny dochodzi na podstawie oświadczenia złożonego obdarowanemu na piśmie. Nie ma więc potrzeby, aby oświadczenie o odwołaniu darowizny składać w formie aktu notarialnego. Jednak, także w tym przypadku, zdarzają się wyjątki.

Odwołanie darowizny w formie aktu notarialnego musi nastąpić wówczas, gdy przedmiotem darowizny jest nieruchomość. Także tu chodzi o zasady, jakimi rządzi się przeniesienie własności nieruchomości. W każdym razie prawidłowe złożenie oświadczenia o odwołania darowizny prowadzi po prostu do rozwiązania umowy darowizny. Tym samym przedmiot darowizny musi zostać zwrócony darczyńcy przez obdarowanego.

W jakim terminie można odwołać darowiznę?

Możliwość odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności jest ograniczona terminem. Nie można tego zrobić po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności.

Wymaga podkreślenia, że nie chodzi tu o datę, w której doszło do zachowań spełniających kryteria rażącej niewdzięczności, ani od dnia dokonania darowizny czy wydania przedmiotu darowizny.

Kluczowy jest moment, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o tym, że obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Wynika to z faktu, że przez rażąca niewdzięczność – o czym już pisaliśmy – można rozumieć cały szereg różnego rodzaju zdarzeń.

Nie zawsze muszą być one skierowane wprost na darczyńcę. Dlatego niekiedy darczyńca dowiaduje się o podstawie do odwołania darowizny po jakimś czasie od zachowania obdarowanego.

W przypadku, gdy mamy do czynienia z odwołaniem darowizny jeszcze niewykonanej, prawo nie przewiduje terminu, w jakim może dojść do złożenia stosownego oświadczenia przez darczyńcę. Jednak najczęściej w grę wchodzi tu bardzo krótki termin – w końcu musi do tego dojść od momentu zawarcia umowy darowizny, do jej wykonania.

Dlatego uprawniony do odwołania darowizny nie ma zbyt wiele czasu na skorzystanie z tego prawa.

Odwołanie darowizny a sprawa w sądzie

Odwołanie darowizny wiąże się z koniecznością oceny szeregu okoliczności. Dlatego niekiedy w tego rodzaju sprawach pojawiają się spory, które mogą zostać rozwiązane właściwie jedynie w drodze postępowania sądowego. W końcu może zdarzyć się, że odwołanie darowizny stanowi w konkretnym przypadku nadużycie ze strony darczyńcy.

Niejednokrotnie bywa, że działania bądź zaniechania obdarowanego, darczyńca bezpodstawnie odbiera, jako przejaw rażącej niewdzięczności. Jeżeli stronom nie uda się dojść do porozumienia, konieczne jest rozpatrzenie sprawy przez sąd.

W ramach takiego postępowania możliwe jest wszechstronne rozważenie okoliczności sprawy, a zwłaszcza udzielenie odpowiedzi na pytanie czy w danych realiach odwołanie darowizny z powodu niewdzięczności obdarowanego było właściwe i skuteczne. Warto więc, aby do takiego postępowania solidnie się przygotować, przytaczając w pozwie a następnie przed sądem wszystkie argumenty świadczące na swoją rzecz.

Szczególnym rodzajem sprawy o zwrot darowizny jest sprawa połączona z powództwem o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli, którego treścią będzie powrotne przeniesienie własności nieruchomości.

Więcej przeczytasz o tym tutaj: Odwołanie darowizny nieruchomości

Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny

Zwrot darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu

Najnowsze artykuły

Odwołanie darowizny nieruchomości

Odwołanie darowizny nieruchomości

Darowizna nieruchomości, a darowizna środków pieniężnych lub ruchomości Zasady dotyczące odwołania darowizny nieruchomości (mieszkania, gruntu, domu itp.) są nieco bardziej […]

jak odzyskać przedmiot darowizny

Jak odzyskać przedmiot darowizny?

Pisałem już o tym, że pozew o odwołanie darowizny to nie najlepszy pomysł. Dlaczego? Odwołanie darowizny wymaga tylko i wyłącznie […]

rażąca niewdzięczność

Rażąca niewdzięczność– jako warunek odwołania darowizny

Czy każdy rodzaj niewdzięczności uzasadnia odwołanie darowizny? Darowizna powinna pociągać za sobą wdzięczność. Pewien, nawet elementarny, obowiązek moralny do bycia […]

Pozew o odwołanie darowizny

Pozew o odwołanie darowizny

Pozwem w niewdzięcznych! – czyli pozew o odwołanie darowizny Życie pisze rożne scenariusze. Czasami zdarza się, że masz pełne prawo […]

Osoby uprawnione do odwołania darowizny

Kto może odwołać darowiznę?

Regulacja dotycząca darowizny przewiduje także możliwość jej odwołania w razie dopuszczenia się przez obdarowanego rażącej niewdzięczności względem darczyńcy, w takiej […]

odwołanie darowizny niewykonanej

Odwołanie darowizny niewykonanej

Odwołanie darowizny niewykonanej. Garść praktycznych informacji. Opowiadałem Ci już, że darowizna jest umową, wiedz zatem, że jak każda umowa tak […]

termin na odwołanie darowizny

Termin na odwołanie darowizny

Przyczyną odwołania darowizny już wykonanej może być wyłącznie rażąca niewdzięczność obdarowanego, o czym szerzej (tutaj) Jeżeli obdarowany dopuści się względem […]

forma umowy darowizny

Forma umowy darowizny

Umowa darowizny często kojarzona jest z wizytą u notariusza i związanymi z tym kosztami, czy tak naprawdę jest ? Zgodnie […]

jak odwołać darowiznę

Jak odwołać darowiznę?

W jaki sposób odwołać darowiznę i od czego zacząć? Odwołanie darowizny wymaga przekazania obdarowanemu informacji o tym, że darczyńca ma […]

darowizna a obwiązki obdarowanego

Dostałeś darowiznę. Cztery obowiązki obdarowanego, o których musisz pamiętać!

Darowizna, a obowiązki obdarowanego Tak, obowiązki, dobrze przeczytałeś. W tym wpisie opowiem Ci o tym, że bycie obdarowanym to nie […]